Ik weet niet hoe het met jou zit, maar zo nu en dan kan ik behoorlijk teleurgesteld raken in mezelf. Soms zijn het kleine dingen, soms is het een groter iets. Zo moest ik laatst uitstel vragen voor een deadline, voor het indienen van mijn eerste wetenschappelijke artikel. Kan gebeuren, toch? Soms duren dingen langer dan verwacht. Dan is het slim om dat te communiceren en om meer tijd te vragen. Maar kijk, persoonlijk denk ik dat timemanagement niet mijn sterkste punt is. Historisch gezien ben ik daar slecht in: vraag mijn moeder of een van mijn vrienden maar eens naar mijn voorbereidingen voor examens tijdens mijn studententijd. Menige nacht zat ik tot 4:00 uur ’s ochtends te studeren, voor een tentamen dat 6 uur later zou beginnen.

Maar gezien het feit dat ik in de laatste fase van mijn promotieonderzoek zit, denk ik dat het veilig is om te concluderen dat ik mijn timemanagementvaardigheden heb verbeterd. Ik kan mijn werk plannen, prioriteiten stellen en me inzetten om mijn doelen te bereiken. Niemand houdt mij verantwoordelijk, want het is mijn project, dus ik ben de eindverantwoordelijke. En toch bekruipt dat gevoel van teleurstelling me soms weer. Bijvoorbeeld als ik om een verlenging moet vragen. Ik heb het gevoel dat ik mijn tijd niet goed gepland heb en dat het allemaal mijn schuld is dat ik er niet in geslaagd ben om deze deadline te halen.

Etymologie is de studie van de oorsprong van woorden (wat ik als bioloog altijd verwar met entomologie, de studie van ongewervelde dieren). Als we kijken naar de oorsprong van het Engelse woord voor teleurstelling, disappointment, zien we dat het woord uit twee delen bestaat: ‘dis’ en ‘appoint’. Laten we eens kijken wat het betekent ’to appoint someone’, om iemand te benoemen. Je benoemt iemand voor een taak als je vertrouwen in haar hebt en denkt dat een persoon de juiste vaardigheden heeft. ‘To disappoint’, teleurstellen, is het omgekeerde. De veronderstelde oorsprong is het Oud-Franse désappointer, wat betekent ‘de aanstelling ongedaan maken, uit een ambt zetten’.

Natuurlijk heeft teleurstelling tegenwoordig over het algemeen een andere betekenis. We gebruiken het meestal om ons gevoel van frustratie over onze verwachtingen of verlangens te beschrijven, meestal omdat onze verwachtingen of verlangens niet uitkwamen of niet zullen uitkomen. Maar als we kijken naar de letterlijke Oud-Franse betekenis, doen we onszelf dan niet tekort door teleurgesteld te zijn? Ik interpreteer de etymologie als volgt: we verwijderen onszelf uit onze functie. We zijn ingehuurd voor een baan, of uitgenodigd in een relatie, of maken deel uit van een vriendengroep, waar we onze unieke positie hebben. Dan gebeurt er iets en stellen we onszelf teleur, wat vaak voortkomt uit de angst om anderen teleur te stellen. Het is gemakkelijk om de twee te verwarren, maar vaker zijn wij het die teleurgesteld zijn, niet de ander.* We hebben het gevoel dat we iemand in de steek hebben gelaten, of dat een situatie niet het resultaat behaalde waar we op gehoopt hadden.

Laat me dat herhalen: door teleurgesteld te zijn, verwijderen we ons uit onze functie. We verwijderen onszelf uit een situatie waar we hoorden te zijn. Dat betekent dat we niet al onze talenten aan de mensen om hen heen geven, zonder oordeel, overlopend van een overvloed aan liefde. Ik weet dat dit een beetje wollig klinkt, maar ik geloof dit wel. Door onszelf teleurgesteld te laten zijn in onszelf, keren we naar binnen, concentreren we ons op onszelf. We stoppen met het kijken naar de mensen om ons heen of naar de taken die we te doen hebben. Het is een glibberige helling in de richting van zelfmedelijden en passiviteit. In plaats daarvan heeft het meer nut om na te denken over wat er is gebeurd, te leren van de situatie en de geleerde lessen in de praktijk te brengen.

Terug naar mijn teleurgestelde gevoel toen ik mijn deadline niet haalde. Het is me bijgebleven, want in het verleden was het vaak zo dat het missen van een deadline mijn eigen schuld was. Nu weet ik echter dat het halen van een deadline niet alleen gaat om het doen van jouw deel van het werk. Soms gebeurt het gewoon dat dingen een project vertragen. Er is niet altijd iets wat we eraan kunnen doen. In dat soort gevallen heeft teleurstelling geen zin. Het verwijdert ons uit onze positie en leidt ons af van onze doelen. Dus, we kunnen ervoor kiezen om onze gevoelens van teleurstelling in te ruilen voor de waarheid dat we ons best doen en de kennis dat we waardig en geliefd zijn, wat er ook gebeurt.

–

* Als je je in de buurt van mensen bevindt die alleen maar hun teleurstelling over jou lijken te verwoorden in plaats van een gezonde balans te vinden tussen vriendelijke woorden en constructieve kritiek, dan is het misschien tijd om ze er mee te confronteren, of de mensen waarmee je omgaat te veranderen.